 | ‘’Η κοινωνική και πολιτική σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη, 20 χρόνια μετά» ήταν το θέμα του συνεδρίου που διοργανώθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με τη συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων. Το 2017 είναι η χρονιά που συμπληρώνονται 20 έτη από τον θάνατο του σπουδαίου φιλοσόφου Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον Δεκέμβριο του 1997 στο Παρίσι στα 75 του. |
Με αφορμή αυτήν την επέτειο, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου διοργανώσε το συνέδριο αφιερωμένο στο έργο του φιλοσόφου. Εκ των κεντρικών ομιλητών ήταν και η φιλόλογος των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα Παναγιώτα Βάσση, διδάκτωρ Φιλοσοφίας.
Η ίδια σημείωσε σχετικά γύρω από το ερώτημα «Για ποια ελληνική ιδιαιτερότητα».
«Όταν ο Κορνήλιος Καστοριάδης παρέδιδε τα σεμινάρια στην EHESS μεταξύ των ετών 1982-1985 - σωκρατικός γαρ, χειμαρρώδης- χρησιμοποίησε τον όρο “Ce qui fait la Grece” , («Αυτό που κάνει την Ελλάδα»), αυτό που τη διαμορφώνει, τη χαρακτηρίζει και τη διαφοροποιεί, όρος που αποδόθηκε στα ελληνικά- όπως επισημαίνει η επιμελήτρια, Ζωή Καστοριάδη- ως «Η Ελληνική ιδιαιτερότητα». Το τρίτομο έργο εκδόθηκε στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις «Κριτική» και εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο του φιλοσόφου σχετικά με την ανθρώπινη δημιουργία, δηλαδή στην εμβάθυνσή του στα θέματα που έχει ήδη ανοίξει το 1975 με τη Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας , οπότε τον απασχολεί η αυτοδημιουργία και η παραγωγή κοινωνικών φαντασιακών σημασιών που ενσαρκώνονται σε συγκεκριμένους θεσμούς.Η παρούσα εισήγηση με πυρήνα τη χρήση του όρου στο καστοριαδικό σύστημα, θα εξακτινωθεί σε παρατηρήσεις επίκαιρες και διαχρονικές σχετικά με τη χρήση του όρου («ελληνική ιδιαιτερότητα») που, ενώ επιφανειακά δεν σχετίζονται με τα σεμινάρια του φιλοσόφου, επιστρέφουν γόνιμα σε αυτόν.
Έτσι, διαυγάζεται αφενός μία επίκαιρη πτυχή του έργου του, αφετέρου πραγματοποιείται ένας έμμεσος «διάλογος» το όρου, αυτόνομα πια, με την ιστορία και την επικαιρότητα που επιστρέφει στο κείμενο ή μάλλον τον απομαγνητοφωνημένο προφορικό λόγο του φιλοσόφου. Στη σύντομη αυτή διαδρομή των εξακτινώσεων με πυρήνα την καστοριαδική χρήση του όρου θα εξεταστούν οι συνάφειες των φιλοσόφων του «Mataroa» Καστοριάδη-Παπαϊωάννου σχετικά με το κοινό ενδιαφέρον τους για την αρχαία Ελλάδα και την αθηναϊκή δημοκρατία, θα υπάρξουν αναπόφευκτες αναφορές στο βυζάντιο και τη θεώρηση του Καστοριάδη σχετικά με αυτό και τη συγκρότηση της νεοελληνικής ταυτότητας, θα γίνουν επίκαιρες παρατηρήσεις σχετικά με την κατάχρηση του όρου. Ειδικά αυτή η τελευταία εκδοχή εδράζεται στο δίπολο της εξιδανίκευσης ελληνολατρών νεοελλήνων αλλά και της ειρωνικής χρήσης του όρου στο δημόσιο λόγο δυτικών εταίρων της Ελλάδας στην Ε.Ε.
Τελικά περί ποιας ελληνικής ιδιαιτερότητας πρόκειται; Πόση σχέση έχει ο όρος που χρησιμοποιείται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο από τον Καστοριάδη, με τις σύγχρονες παραφράσεις ή καταχρήσεις του; Και μήπως όλες αυτές οι εκδοχές αποτελούν τον πυρήνα ενός νέου προβληματισμού για τη σύγχρονη Ελλάδα και το δικό της ιστορικό αποτύπωμα; Παράγει η σύγχρονη Ελλάδα τις δικές της φαντασιακές σημασίες και πώς τις ενσαρκώνει στους θεσμούς της;»
Η Παναγιώτα Βάσση είναι Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ και συγγραφέας. Διδάσκει Κοινωνικές και Πολιτικές Θεωρίες στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ηθικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και εργάζεται ως Φιλόλογος στα Εκπαιδευτήρια Γείτονα (Βάρη Αττικής). Στο πλαίσιο των ερευνητικών ενδιαφερόντων της στην Εφαρμοσμένη Φιλοσοφία, ασχολήθηκε με τη Φιλοσοφία για παιδιά και εξέδωσε πρόσφατα τα Φιλοσοφικά Παραμύθια (Λιβάνης, 2016). Η μελέτη της για τον στοχαστή του «Ματαρόα» Κώστα Παπαϊωάννου τιτλοφορείται Ο «πολιτικός άνθρωπος» στο έργο του Κώστα Παπαϊωάννου (Εναλλακτικές, 2015). Συμμετέχει σε συλλογικά έργα και αρθρογραφεί σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά περιοδικά.
Η ίδια σημείωσε σχετικά γύρω από το ερώτημα «Για ποια ελληνική ιδιαιτερότητα».
«Όταν ο Κορνήλιος Καστοριάδης παρέδιδε τα σεμινάρια στην EHESS μεταξύ των ετών 1982-1985 - σωκρατικός γαρ, χειμαρρώδης- χρησιμοποίησε τον όρο “Ce qui fait la Grece” , («Αυτό που κάνει την Ελλάδα»), αυτό που τη διαμορφώνει, τη χαρακτηρίζει και τη διαφοροποιεί, όρος που αποδόθηκε στα ελληνικά- όπως επισημαίνει η επιμελήτρια, Ζωή Καστοριάδη- ως «Η Ελληνική ιδιαιτερότητα». Το τρίτομο έργο εκδόθηκε στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις «Κριτική» και εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο του φιλοσόφου σχετικά με την ανθρώπινη δημιουργία, δηλαδή στην εμβάθυνσή του στα θέματα που έχει ήδη ανοίξει το 1975 με τη Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας , οπότε τον απασχολεί η αυτοδημιουργία και η παραγωγή κοινωνικών φαντασιακών σημασιών που ενσαρκώνονται σε συγκεκριμένους θεσμούς.Η παρούσα εισήγηση με πυρήνα τη χρήση του όρου στο καστοριαδικό σύστημα, θα εξακτινωθεί σε παρατηρήσεις επίκαιρες και διαχρονικές σχετικά με τη χρήση του όρου («ελληνική ιδιαιτερότητα») που, ενώ επιφανειακά δεν σχετίζονται με τα σεμινάρια του φιλοσόφου, επιστρέφουν γόνιμα σε αυτόν.
Έτσι, διαυγάζεται αφενός μία επίκαιρη πτυχή του έργου του, αφετέρου πραγματοποιείται ένας έμμεσος «διάλογος» το όρου, αυτόνομα πια, με την ιστορία και την επικαιρότητα που επιστρέφει στο κείμενο ή μάλλον τον απομαγνητοφωνημένο προφορικό λόγο του φιλοσόφου. Στη σύντομη αυτή διαδρομή των εξακτινώσεων με πυρήνα την καστοριαδική χρήση του όρου θα εξεταστούν οι συνάφειες των φιλοσόφων του «Mataroa» Καστοριάδη-Παπαϊωάννου σχετικά με το κοινό ενδιαφέρον τους για την αρχαία Ελλάδα και την αθηναϊκή δημοκρατία, θα υπάρξουν αναπόφευκτες αναφορές στο βυζάντιο και τη θεώρηση του Καστοριάδη σχετικά με αυτό και τη συγκρότηση της νεοελληνικής ταυτότητας, θα γίνουν επίκαιρες παρατηρήσεις σχετικά με την κατάχρηση του όρου. Ειδικά αυτή η τελευταία εκδοχή εδράζεται στο δίπολο της εξιδανίκευσης ελληνολατρών νεοελλήνων αλλά και της ειρωνικής χρήσης του όρου στο δημόσιο λόγο δυτικών εταίρων της Ελλάδας στην Ε.Ε.
Τελικά περί ποιας ελληνικής ιδιαιτερότητας πρόκειται; Πόση σχέση έχει ο όρος που χρησιμοποιείται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο από τον Καστοριάδη, με τις σύγχρονες παραφράσεις ή καταχρήσεις του; Και μήπως όλες αυτές οι εκδοχές αποτελούν τον πυρήνα ενός νέου προβληματισμού για τη σύγχρονη Ελλάδα και το δικό της ιστορικό αποτύπωμα; Παράγει η σύγχρονη Ελλάδα τις δικές της φαντασιακές σημασίες και πώς τις ενσαρκώνει στους θεσμούς της;»
Η Παναγιώτα Βάσση είναι Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ και συγγραφέας. Διδάσκει Κοινωνικές και Πολιτικές Θεωρίες στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ηθικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και εργάζεται ως Φιλόλογος στα Εκπαιδευτήρια Γείτονα (Βάρη Αττικής). Στο πλαίσιο των ερευνητικών ενδιαφερόντων της στην Εφαρμοσμένη Φιλοσοφία, ασχολήθηκε με τη Φιλοσοφία για παιδιά και εξέδωσε πρόσφατα τα Φιλοσοφικά Παραμύθια (Λιβάνης, 2016). Η μελέτη της για τον στοχαστή του «Ματαρόα» Κώστα Παπαϊωάννου τιτλοφορείται Ο «πολιτικός άνθρωπος» στο έργο του Κώστα Παπαϊωάννου (Εναλλακτικές, 2015). Συμμετέχει σε συλλογικά έργα και αρθρογραφεί σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά περιοδικά.
RSS Feed
