«Το Σχολείο στο σύγχρονο κόσμο δεν μπορεί να αποτελεί μια σταθερή, όταν όλος ο κόσμος μεταβάλλεται. Το Σχολείο δεν μπορεί ούτε πρέπει να μένει αδιάφορο, όταν ο σύγχρονος κόσμος προβληματίζεται έντονα για τις τάσεις που θα επηρεάσουν την ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον».
Την έκδηλη αγωνία του για το σχολείο του αύριο, με την ιδιότητα του Δασκάλου που υπηρετεί την Εκπαίδευση πάνω από πενήντα χρόνια, εξέφρασε ο κ. Ελευθέριος Γείτονας, γενικός Διευθυντής των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα, κατά τις ομιλίες που πραγματοποίησε σε Φιλιππιάδα και Πρέβεζα, στο πλαίσιο ενημερωτικών εσπερίδων που διοργάνωσε η Σχολή Γονέων της Ιεράς Μητρόπολης Πρεβέζης.
Στις κατάμεστες από γονείς και εκπαιδευτικούς αίθουσες, ο κ. Γείτονας παρουσίασε τις σκέψεις και τα οράματά του για το σχολείο που θα διαπαιδαγωγήσει τους αυριανούς πολίτες, καθώς και καινοτόμα βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα για την Ήπειρο. Ο κ. Ελευθέριος Γείτονας τόνισε:
«Αισθάνομαι την ανάγκη να σας ευχαριστήσω εκ βαθέων για τη μεγάλη τιμή που μου κάνατε, δίδοντάς μου την ευκαιρία να ομιλήσω στους πιστούς της Ιεράς Μητροπόλεως – Νικοπόλεως και Πρεβέζης και ειδικότερα στην ενορία του Αγίου Βελισσαρίου Φιλιππιάδος και στους πιστούς γειτονικών ενοριών…Οι επιστήμονες, παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, που ασχολούνταν με σχεδιασμό και αξιολόγηση αναλυτικών προγραμμάτων, υποστήριζαν στο παρελθόν ότι τα αναλυτικά προγράμματα πρέπει να αναπροσαρμόζονται ή ν’ αλλάζουν τουλάχιστον κάθε 5 χρόνια. Στην πραγματικότητα, την επαύριον της εφαρμογής μιας μεταρρύθμισης θα έπρεπε ν’ αρχίσει ο σχεδιασμός της νέας. Αυτό θα ήταν πραγματικά μεγάλη πρωτοπορία και απόλυτη δήλωση εκσυγχρονισμού, για μια κοινωνία στην οποία οι αλλαγές εξυφαίνονταν και συντελούνταν στο βάθος μιας εικοσαετίας. Την τελευταία εικοσαετία, όμως, οι αλλαγές συμβαίνουν και συνειδητοποιούνται σε ελάχιστο χρόνο.
Το Ελληνικό Σχολείο, βέβαια, ποτέ στην ιστορική του διαδρομή δεν κατόρθωσε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των εξελίξεων. Ήταν πάντοτε ασύμπτωτο και χρονικά και ασύμβατο όχι μόνο με τις κυοφορούμενες αλλά και με τις συντελούμενες αλλαγές.
Μετά την παγκοσμιοποίηση, που επέφερε η επανάσταση της επικοινωνίας και της πληροφορίας, το μεγάλο ζητούμενο και ο βασικός στόχος του Σχολείου, αναφορικά με τις μήτρες εκπαίδευσης ατόμων που θα ζήσουν σ’ ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς, είναι η απόκτηση δεξιοτήτων που θα τους επιτρέπουν να αναγιγνώσκουν τα νέα δεδομένα, να τα κατανοούν, να τα αναλύουν, να τα συσχετίζουν με τα πραγματικά τους προβλήματα και να μπορούν να τα χρησιμοποιούν για να δώσουν τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Είναι η απόκτηση της δεξιότητας διατήρησης της διαφορετικότητας και η αποφυγή της εξομοίωσης κάθε ατόμου με τους άλλους.
Το Σχολείο στο σύγχρονο κόσμο δεν μπορεί να αποτελεί μια σταθερή, όταν όλος ο κόσμος μεταβάλλεται. Το Σχολείο δεν μπορεί ούτε πρέπει να μένει αδιάφορο, όταν ο σύγχρονος κόσμος προβληματίζεται έντονα για τις τάσεις που θα επηρεάσουν την ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον. Και οι τάσεις αυτές αναγιγνώσκονται σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο είναι ορατές και μετρήσιμες. Σε δεύτερο επίπεδο είναι «αόρατες». Οι ορατές και μετρήσιμες τάσεις που υπαγορεύουν αλλαγές στο χαρακτήρα και τη δυναμική του Σχολείου είναι:
- Η τεχνολογική έκρηξη
- Η διεθνής οικονομική αλληλεξάρτηση
- Η διαδικασία παραγωγής αγαθών
- Η έξαρση του εθνικισμού, του θρησκευτικού φανατισμού και όλων των μορφών του φονταμενταλισμού
- Η «σμίκρυνση» του πλανήτη γη (λόγω της αύξησης της ταχύτητας των μέσων μεταφοράς)
- Οι κοινωνίες των προσφύγων
- Η πληθυσμιακή έκρηξη (Η συνύπαρξη πέντε γενεών στην ίδια οικογένεια) που θα προκύψει από την αύξηση του προσδοκίμου του μέσου όρου ζωής
- Τα μεταλλαγμένα προϊόντα
- Η ρύπανση του περιβάλλοντος και γενικά η οικολογική κρίση, που απειλεί την οικόσφαιρα και το μέλλον του πλανήτη μας
- Ο αστικός κόσμος χωρίς πόλεις
Οι «αόρατες» ή πνευματικές τάσεις είναι:
- Η ανατροφοδότηση της δημοκρατίας
- Η εναρμόνιση συλλογικότητας και ατομικότητας
- Η υπέρβαση του καταναλωτικού προτύπου
- Ο πολιτισμός του ελεύθερου χρόνου
Οι τάσεις αυτές οδηγούν στη διαφοροποίηση του ρόλου του Σχολείου, στη διαφοροποίηση του πλάτους και του βάθους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, στη διαφοροποίηση της σκοπιμότητας των σπουδών και στην υιοθέτηση της δια βίου εκπαίδευσης.
Κατά τα τελευταία 70 χρόνια το Σχολείο σαν μηχανισμός της ευρύτερης κοινωνικής οργάνωσης αποτελεί έναν πυρήνα που η εξελικτική του δυναμική εμφανίστηκε ασθμαίνουσα. Ενώ βγήκαμε από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, εποχή που καθόρισε τις δομές του σημερινού μαζικού Σχολείου, και μπήκαμε στην επανάσταση της πληροφορικής και των δικτυακών τόπων, το Σχολείο ιδιαίτερα στη χώρα μας μετακινήθηκε ελάχιστα από τις αρχικές του θέσεις. Αυτή η ακινησία προοιωνίζεται και την αντίστοιχη ακινησία των Ελλήνων ως ενεργών πολιτών του μέλλοντος.
Το πέρασμα από την ακινησία στην κίνηση, από το τέλμα στην εξέλιξη, προϋποθέτει μια πραγματική επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης. Και η εκπαιδευτική επανάσταση δεν μπορεί να συντελεσθεί με κάποια μεταρρύθμιση που θα σχεδιαστεί από κάποιο υπουργείο Παιδείας. Ούτε πάλι μπορεί να ολοκληρωθεί η εκπαιδευτική επανάσταση αφήνοντας στην ησυχία τους και την ακαδημαϊκή μακαριότητα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Έχουμε υποχρέωση όλοι να εφοδιάσουμε το παιδί με δεξιότητες ζωής. Έχουμε υποχρέωση να τροφοδοτήσουμε την κοινωνία του μέλλοντας με άτομα και ομάδες που θα χαίρονται τη ζωή και θα ανανεώνουν τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες. Γι αυτό η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει να στοχεύσουν στην κατάκτηση των τριών βασικών κωδίκων του πολιτισμού μας: ανάγνωση - γραφή, αρίθμηση, πληροφορική. Και πέραν αυτών, τα σημερινά παιδιά πρέπει να κατακτήσουν τον κώδικα αγωγής υγείας (υγεία του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής) και να μυηθούν στα μυστικά της διατήρησης της διαφορετικότητας, χωρίς να αναιρούν τη συλλογικότητα.
Ο κώδικας ανάγνωσης – γραφής ταυτίζεται με τη μητρική γλώσσα. Στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον, θα έχουμε ανάγκη από άτομα που κατανοούν τον πολιτισμό μας. Και κατανόηση του πολιτισμού μας χωρίς προηγμένη σκέψη δεν υπάρχει. Η γλώσσα προάγει τη σκέψη. Επομένως η διδασκαλία της γλώσσας στηρίζει την κατανόηση του πολιτισμού μας και τον προάγει.
Ο πολιτισμός μας είναι και αριθμητικός. Η γλώσσα των αριθμών αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα των σύγχρονων επιστημών και κοινωνικών δομών. Αν, βέβαια, σκεφτούμε ότι οι «σκεπτόμενοι» υπολογιστές δεν ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, αλλά αποτελούν πραγματικότητα, τότε ο καθένας αντιλαμβάνεται πόσο πρέπει ν’ ανεβεί η ευφυία των ανθρώπων για να μην πέσουμε στο φαύλο κύκλο «ν’ ανησυχούμε για τη δραστηριότητα των μηχανών και την αδράνεια των ανθρώπων», ούτε για την «ευφυία» των μηχανών και την ηλιθιότητα των ανθρώπων, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο καθηγητής της φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Ρωμανός, σε ένα σχόλιο του με τίτλο: Το κατά Negreponte ψηφιακόν Ευαγγέλιον.
Ερχόμαστε τώρα στο επίμαχο θέμα: Οι τρεις αυτοί κώδικες είναι ταξινομημένοι, διέπονται από αρχές, έχουν σύμβολα, είναι κατανοητοί, έχουν καθιερωμένες μεθόδους διδασκαλίας. Είναι δυνατόν να διδαχτούν, να κατακτηθούν. Kαι τα άτομα που έχουν την ικανότητα να μυηθούν σ’ αυτούς, αποκτούν δεξιότητες που τους δίνουν τη δυνατότητα να γευθούν τους καρπούς και τα προϊόντα του σύγχρονου πνευματικού και υλικού πολιτισμού.
Όμως δεν αρκούν αυτές οι τρεις βασικές δεξιότητες ζωής για να πορευθεί το άτομο. Πέρα από τη μητρική γλώσσα σύμφωνα με τις οδηγίες των αρμοδίων Επιτρόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα παιδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ανάγκη από την εκμάθηση δύο ευρωπαϊκών ακόμη γλωσσών. Και αυτό πρέπει να γίνει στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού.
Το Σχολείο ωστόσο δεν εκπληρώνει την αποστολή του εφοδιάζοντας μόνο με τις παραπάνω δεξιότητες το παιδί. Υπάρχουν κι άλλες αποστολές που πρέπει να εκπληρώσει.
Το Σχολείο μήτρα πολιτισμού
Είναι γεγονός ότι ο παραδοσιακός ρόλος του Σχολείου ήταν να εγχαράσσει στο παιδί γνώσεις. Γνώσεις που θα μπορούσαν και να μη χρησιμοποιηθούν ποτέ στη ζωή του ή που θα επαρκούσαν για κάποιες δεκαετίες. Αργότερα άλλαξε προσανατολισμό και ανέλαβε την ευθύνη να μάθει το παιδί πώς να μαθαίνει. Ο ρόλος αυτός απελευθέρωσε αρκετές από τις δημιουργικές δυνάμεις των εκπαιδευτικών και εφοδίασε τους Πανεπιστημιακούς Χώρους με φοιτητές περισσότερο έτοιμους και ικανότερους να μυηθούν στις επιστήμες.
Σήμερα, με την εισβολή της τεχνολογίας στην κοινωνική, οικονομική, επιστημονική και καθημερινή ζωή των ανθρώπων, συντελούνται αλλαγές και στον τομέα του πιο κρίσιμου και σπάνιου πόρου που είναι η γνώση. Η γνώση αποτελείται από πληροφορίες, νοημοσύνη και εμπειρίες. Η διαχείριση της γνώσης αποτελεί έναν από τους στόχους του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος.
Η εισβολή όμως της τεχνολογίας στη ζωή των ανθρώπων επιφέρει γενικότερες αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση.
Στους προβληματισμούς μας για το σχεδιασμό και την οργάνωση του μελλοντικού σχολείου επιβάλλεται να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και την προοπτική ή τη βεβαιότητα ότι η ανθρωπότητα οδηγείται από την οργάνωση της πόλης στη μετα-πόλη. Η επανάσταση που ζούμε, επανάσταση της επικοινωνίας και της πληροφορίας, το τρίτο κύμα πολιτισμού κατά τον Άλβιν Τόφλερ, είναι το ίδιο σημαντική με τη βιομηχανική επανάσταση. Είναι ο τρίτος μεγάλος σταθμός στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, με πρώτο τη γεωργική και δεύτερο τη βιομηχανική επανάσταση.
Χθες η πόλη ήταν ο τόπος της αγοράς, της ζωοπανήγυρης, της συγκέντρωσης του χρήματος. Κατόπιν έγινε ο τόπος της εργασίας, της βιομηχανίας και του εργοστασίου. Σήμερα ούτε οι οικονομικές συναλλαγές, ούτε η ίδια η οικονομία έχουν ανάγκη ενός καθορισμένου τόπου. Μπορεί να βρισκόμαστε στη μέση της ερήμου και ταυτόχρονα στην καρδιά της απέραντης και αινιγματικής «υπερ-πόλης» που γεννά το INTERNET. Μπαίνουμε σ’ έναν πολιτισμό «που βασίζεται σε άλλη αρχή απ’ αυτή της εντοπιότητας».
Η υπερ-πόλη θα γίνει πιθανώς το σκηνικό της αποσύνθεσης της κοινωνίας που ξέρουμε. Οδηγούμαστε, με άλλα λόγια, σ’ ένα σπάσιμο των μέχρι τώρα μητρών του πολιτισμού μας. Έχουμε μια βέβαιη ανατροπή των ισορροπιών του.
Αυτή την προοπτική της απώλειας των ισορροπιών του πολιτισμού μας πρέπει να αντιμετωπίσει το Σχολείο. Και πρέπει να την αντιμετωπίσει, για να δώσει ισορροπημένους πολίτες και κοινωνικούς εταίρους για το μέλλον. Η τεχνολογία με άλλα λόγια μας αναγκάζει να δεχτούμε έναν άλλο πολιτισμό.
Δεχόμαστε λοιπόν ότι το Σχολείο αλλάζει μορφή όμως συνοδευτικό της έννοιας Σχολείο είναι και η έννοια εκπαιδευτικός. Επομένως το Σχολείο αλλάζει μορφή και ο εκπαιδευτικός αλλάζει ρόλο. Θα καταργηθεί ο εκπαιδευτικός ο οποίος θα παραμείνει στις αναχρονιστικές εκπαιδευτικές μήτρες. Το άνοιγμα του Σχολείου στις εξελίξεις είναι αναγκαία συνθήκη.
Στα Σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ιεράς Μητροπόλεως, Νικοπόλεως και Πρεβέζης μπορούν θαυμάσια να σχεδιαστούν προγράμματα για τους αρχαιολογικούς χώρους, για τους παραδοσιακούς οικισμούς, για τα ποτάμια, τις λίμνες και λιμνοθάλασσες, για τις ασχολίες των κατοίκων, για τα ήθη και έθιμα της περιοχής, για ιστορικές διαδρομές.
Θα μπορούσα να μιλάω μέρες και χρόνια προκειμένου να επιτύχουμε το βάφτισμα των συγχρόνων πολιτών της Ηπείρου στον μοναδικό αρχαιοελληνικό και βυζαντινό πολιτισμό και την ανεξάντλητη παραγωγικότητα που είναι προικισμένη η ερίβολός μας χώρα που λέγεται Ήπειρος».
Στις κατάμεστες από γονείς και εκπαιδευτικούς αίθουσες, ο κ. Γείτονας παρουσίασε τις σκέψεις και τα οράματά του για το σχολείο που θα διαπαιδαγωγήσει τους αυριανούς πολίτες, καθώς και καινοτόμα βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα για την Ήπειρο. Ο κ. Ελευθέριος Γείτονας τόνισε:
«Αισθάνομαι την ανάγκη να σας ευχαριστήσω εκ βαθέων για τη μεγάλη τιμή που μου κάνατε, δίδοντάς μου την ευκαιρία να ομιλήσω στους πιστούς της Ιεράς Μητροπόλεως – Νικοπόλεως και Πρεβέζης και ειδικότερα στην ενορία του Αγίου Βελισσαρίου Φιλιππιάδος και στους πιστούς γειτονικών ενοριών…Οι επιστήμονες, παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, που ασχολούνταν με σχεδιασμό και αξιολόγηση αναλυτικών προγραμμάτων, υποστήριζαν στο παρελθόν ότι τα αναλυτικά προγράμματα πρέπει να αναπροσαρμόζονται ή ν’ αλλάζουν τουλάχιστον κάθε 5 χρόνια. Στην πραγματικότητα, την επαύριον της εφαρμογής μιας μεταρρύθμισης θα έπρεπε ν’ αρχίσει ο σχεδιασμός της νέας. Αυτό θα ήταν πραγματικά μεγάλη πρωτοπορία και απόλυτη δήλωση εκσυγχρονισμού, για μια κοινωνία στην οποία οι αλλαγές εξυφαίνονταν και συντελούνταν στο βάθος μιας εικοσαετίας. Την τελευταία εικοσαετία, όμως, οι αλλαγές συμβαίνουν και συνειδητοποιούνται σε ελάχιστο χρόνο.
Το Ελληνικό Σχολείο, βέβαια, ποτέ στην ιστορική του διαδρομή δεν κατόρθωσε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των εξελίξεων. Ήταν πάντοτε ασύμπτωτο και χρονικά και ασύμβατο όχι μόνο με τις κυοφορούμενες αλλά και με τις συντελούμενες αλλαγές.
Μετά την παγκοσμιοποίηση, που επέφερε η επανάσταση της επικοινωνίας και της πληροφορίας, το μεγάλο ζητούμενο και ο βασικός στόχος του Σχολείου, αναφορικά με τις μήτρες εκπαίδευσης ατόμων που θα ζήσουν σ’ ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς, είναι η απόκτηση δεξιοτήτων που θα τους επιτρέπουν να αναγιγνώσκουν τα νέα δεδομένα, να τα κατανοούν, να τα αναλύουν, να τα συσχετίζουν με τα πραγματικά τους προβλήματα και να μπορούν να τα χρησιμοποιούν για να δώσουν τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Είναι η απόκτηση της δεξιότητας διατήρησης της διαφορετικότητας και η αποφυγή της εξομοίωσης κάθε ατόμου με τους άλλους.
Το Σχολείο στο σύγχρονο κόσμο δεν μπορεί να αποτελεί μια σταθερή, όταν όλος ο κόσμος μεταβάλλεται. Το Σχολείο δεν μπορεί ούτε πρέπει να μένει αδιάφορο, όταν ο σύγχρονος κόσμος προβληματίζεται έντονα για τις τάσεις που θα επηρεάσουν την ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον. Και οι τάσεις αυτές αναγιγνώσκονται σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο είναι ορατές και μετρήσιμες. Σε δεύτερο επίπεδο είναι «αόρατες». Οι ορατές και μετρήσιμες τάσεις που υπαγορεύουν αλλαγές στο χαρακτήρα και τη δυναμική του Σχολείου είναι:
- Η τεχνολογική έκρηξη
- Η διεθνής οικονομική αλληλεξάρτηση
- Η διαδικασία παραγωγής αγαθών
- Η έξαρση του εθνικισμού, του θρησκευτικού φανατισμού και όλων των μορφών του φονταμενταλισμού
- Η «σμίκρυνση» του πλανήτη γη (λόγω της αύξησης της ταχύτητας των μέσων μεταφοράς)
- Οι κοινωνίες των προσφύγων
- Η πληθυσμιακή έκρηξη (Η συνύπαρξη πέντε γενεών στην ίδια οικογένεια) που θα προκύψει από την αύξηση του προσδοκίμου του μέσου όρου ζωής
- Τα μεταλλαγμένα προϊόντα
- Η ρύπανση του περιβάλλοντος και γενικά η οικολογική κρίση, που απειλεί την οικόσφαιρα και το μέλλον του πλανήτη μας
- Ο αστικός κόσμος χωρίς πόλεις
Οι «αόρατες» ή πνευματικές τάσεις είναι:
- Η ανατροφοδότηση της δημοκρατίας
- Η εναρμόνιση συλλογικότητας και ατομικότητας
- Η υπέρβαση του καταναλωτικού προτύπου
- Ο πολιτισμός του ελεύθερου χρόνου
Οι τάσεις αυτές οδηγούν στη διαφοροποίηση του ρόλου του Σχολείου, στη διαφοροποίηση του πλάτους και του βάθους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, στη διαφοροποίηση της σκοπιμότητας των σπουδών και στην υιοθέτηση της δια βίου εκπαίδευσης.
Κατά τα τελευταία 70 χρόνια το Σχολείο σαν μηχανισμός της ευρύτερης κοινωνικής οργάνωσης αποτελεί έναν πυρήνα που η εξελικτική του δυναμική εμφανίστηκε ασθμαίνουσα. Ενώ βγήκαμε από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, εποχή που καθόρισε τις δομές του σημερινού μαζικού Σχολείου, και μπήκαμε στην επανάσταση της πληροφορικής και των δικτυακών τόπων, το Σχολείο ιδιαίτερα στη χώρα μας μετακινήθηκε ελάχιστα από τις αρχικές του θέσεις. Αυτή η ακινησία προοιωνίζεται και την αντίστοιχη ακινησία των Ελλήνων ως ενεργών πολιτών του μέλλοντος.
Το πέρασμα από την ακινησία στην κίνηση, από το τέλμα στην εξέλιξη, προϋποθέτει μια πραγματική επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης. Και η εκπαιδευτική επανάσταση δεν μπορεί να συντελεσθεί με κάποια μεταρρύθμιση που θα σχεδιαστεί από κάποιο υπουργείο Παιδείας. Ούτε πάλι μπορεί να ολοκληρωθεί η εκπαιδευτική επανάσταση αφήνοντας στην ησυχία τους και την ακαδημαϊκή μακαριότητα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Έχουμε υποχρέωση όλοι να εφοδιάσουμε το παιδί με δεξιότητες ζωής. Έχουμε υποχρέωση να τροφοδοτήσουμε την κοινωνία του μέλλοντας με άτομα και ομάδες που θα χαίρονται τη ζωή και θα ανανεώνουν τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες. Γι αυτό η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει να στοχεύσουν στην κατάκτηση των τριών βασικών κωδίκων του πολιτισμού μας: ανάγνωση - γραφή, αρίθμηση, πληροφορική. Και πέραν αυτών, τα σημερινά παιδιά πρέπει να κατακτήσουν τον κώδικα αγωγής υγείας (υγεία του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής) και να μυηθούν στα μυστικά της διατήρησης της διαφορετικότητας, χωρίς να αναιρούν τη συλλογικότητα.
Ο κώδικας ανάγνωσης – γραφής ταυτίζεται με τη μητρική γλώσσα. Στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον, θα έχουμε ανάγκη από άτομα που κατανοούν τον πολιτισμό μας. Και κατανόηση του πολιτισμού μας χωρίς προηγμένη σκέψη δεν υπάρχει. Η γλώσσα προάγει τη σκέψη. Επομένως η διδασκαλία της γλώσσας στηρίζει την κατανόηση του πολιτισμού μας και τον προάγει.
Ο πολιτισμός μας είναι και αριθμητικός. Η γλώσσα των αριθμών αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα των σύγχρονων επιστημών και κοινωνικών δομών. Αν, βέβαια, σκεφτούμε ότι οι «σκεπτόμενοι» υπολογιστές δεν ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, αλλά αποτελούν πραγματικότητα, τότε ο καθένας αντιλαμβάνεται πόσο πρέπει ν’ ανεβεί η ευφυία των ανθρώπων για να μην πέσουμε στο φαύλο κύκλο «ν’ ανησυχούμε για τη δραστηριότητα των μηχανών και την αδράνεια των ανθρώπων», ούτε για την «ευφυία» των μηχανών και την ηλιθιότητα των ανθρώπων, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο καθηγητής της φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Ρωμανός, σε ένα σχόλιο του με τίτλο: Το κατά Negreponte ψηφιακόν Ευαγγέλιον.
Ερχόμαστε τώρα στο επίμαχο θέμα: Οι τρεις αυτοί κώδικες είναι ταξινομημένοι, διέπονται από αρχές, έχουν σύμβολα, είναι κατανοητοί, έχουν καθιερωμένες μεθόδους διδασκαλίας. Είναι δυνατόν να διδαχτούν, να κατακτηθούν. Kαι τα άτομα που έχουν την ικανότητα να μυηθούν σ’ αυτούς, αποκτούν δεξιότητες που τους δίνουν τη δυνατότητα να γευθούν τους καρπούς και τα προϊόντα του σύγχρονου πνευματικού και υλικού πολιτισμού.
Όμως δεν αρκούν αυτές οι τρεις βασικές δεξιότητες ζωής για να πορευθεί το άτομο. Πέρα από τη μητρική γλώσσα σύμφωνα με τις οδηγίες των αρμοδίων Επιτρόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα παιδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ανάγκη από την εκμάθηση δύο ευρωπαϊκών ακόμη γλωσσών. Και αυτό πρέπει να γίνει στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού.
Το Σχολείο ωστόσο δεν εκπληρώνει την αποστολή του εφοδιάζοντας μόνο με τις παραπάνω δεξιότητες το παιδί. Υπάρχουν κι άλλες αποστολές που πρέπει να εκπληρώσει.
Το Σχολείο μήτρα πολιτισμού
Είναι γεγονός ότι ο παραδοσιακός ρόλος του Σχολείου ήταν να εγχαράσσει στο παιδί γνώσεις. Γνώσεις που θα μπορούσαν και να μη χρησιμοποιηθούν ποτέ στη ζωή του ή που θα επαρκούσαν για κάποιες δεκαετίες. Αργότερα άλλαξε προσανατολισμό και ανέλαβε την ευθύνη να μάθει το παιδί πώς να μαθαίνει. Ο ρόλος αυτός απελευθέρωσε αρκετές από τις δημιουργικές δυνάμεις των εκπαιδευτικών και εφοδίασε τους Πανεπιστημιακούς Χώρους με φοιτητές περισσότερο έτοιμους και ικανότερους να μυηθούν στις επιστήμες.
Σήμερα, με την εισβολή της τεχνολογίας στην κοινωνική, οικονομική, επιστημονική και καθημερινή ζωή των ανθρώπων, συντελούνται αλλαγές και στον τομέα του πιο κρίσιμου και σπάνιου πόρου που είναι η γνώση. Η γνώση αποτελείται από πληροφορίες, νοημοσύνη και εμπειρίες. Η διαχείριση της γνώσης αποτελεί έναν από τους στόχους του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος.
Η εισβολή όμως της τεχνολογίας στη ζωή των ανθρώπων επιφέρει γενικότερες αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση.
Στους προβληματισμούς μας για το σχεδιασμό και την οργάνωση του μελλοντικού σχολείου επιβάλλεται να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και την προοπτική ή τη βεβαιότητα ότι η ανθρωπότητα οδηγείται από την οργάνωση της πόλης στη μετα-πόλη. Η επανάσταση που ζούμε, επανάσταση της επικοινωνίας και της πληροφορίας, το τρίτο κύμα πολιτισμού κατά τον Άλβιν Τόφλερ, είναι το ίδιο σημαντική με τη βιομηχανική επανάσταση. Είναι ο τρίτος μεγάλος σταθμός στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, με πρώτο τη γεωργική και δεύτερο τη βιομηχανική επανάσταση.
Χθες η πόλη ήταν ο τόπος της αγοράς, της ζωοπανήγυρης, της συγκέντρωσης του χρήματος. Κατόπιν έγινε ο τόπος της εργασίας, της βιομηχανίας και του εργοστασίου. Σήμερα ούτε οι οικονομικές συναλλαγές, ούτε η ίδια η οικονομία έχουν ανάγκη ενός καθορισμένου τόπου. Μπορεί να βρισκόμαστε στη μέση της ερήμου και ταυτόχρονα στην καρδιά της απέραντης και αινιγματικής «υπερ-πόλης» που γεννά το INTERNET. Μπαίνουμε σ’ έναν πολιτισμό «που βασίζεται σε άλλη αρχή απ’ αυτή της εντοπιότητας».
Η υπερ-πόλη θα γίνει πιθανώς το σκηνικό της αποσύνθεσης της κοινωνίας που ξέρουμε. Οδηγούμαστε, με άλλα λόγια, σ’ ένα σπάσιμο των μέχρι τώρα μητρών του πολιτισμού μας. Έχουμε μια βέβαιη ανατροπή των ισορροπιών του.
Αυτή την προοπτική της απώλειας των ισορροπιών του πολιτισμού μας πρέπει να αντιμετωπίσει το Σχολείο. Και πρέπει να την αντιμετωπίσει, για να δώσει ισορροπημένους πολίτες και κοινωνικούς εταίρους για το μέλλον. Η τεχνολογία με άλλα λόγια μας αναγκάζει να δεχτούμε έναν άλλο πολιτισμό.
Δεχόμαστε λοιπόν ότι το Σχολείο αλλάζει μορφή όμως συνοδευτικό της έννοιας Σχολείο είναι και η έννοια εκπαιδευτικός. Επομένως το Σχολείο αλλάζει μορφή και ο εκπαιδευτικός αλλάζει ρόλο. Θα καταργηθεί ο εκπαιδευτικός ο οποίος θα παραμείνει στις αναχρονιστικές εκπαιδευτικές μήτρες. Το άνοιγμα του Σχολείου στις εξελίξεις είναι αναγκαία συνθήκη.
Στα Σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ιεράς Μητροπόλεως, Νικοπόλεως και Πρεβέζης μπορούν θαυμάσια να σχεδιαστούν προγράμματα για τους αρχαιολογικούς χώρους, για τους παραδοσιακούς οικισμούς, για τα ποτάμια, τις λίμνες και λιμνοθάλασσες, για τις ασχολίες των κατοίκων, για τα ήθη και έθιμα της περιοχής, για ιστορικές διαδρομές.
Θα μπορούσα να μιλάω μέρες και χρόνια προκειμένου να επιτύχουμε το βάφτισμα των συγχρόνων πολιτών της Ηπείρου στον μοναδικό αρχαιοελληνικό και βυζαντινό πολιτισμό και την ανεξάντλητη παραγωγικότητα που είναι προικισμένη η ερίβολός μας χώρα που λέγεται Ήπειρος».
RSS Feed
